Ghi-đông xe máy (nguồn gốc từ tiếng Pháp: guidon) hay ghi đông hoặc tay lái là một thành phần hình ống trong cơ cấu lái của xe máy. Trên ghi đông cung cấp một vị trí gắn các điều khiển như tay phanh, ga, côn, còi, công tắc đèn và gương chiếu hậu; chúng giúp hỗ trợ một phần sức nặng của người lái.
Cấu tạo
Ghi đông được làm từ ống kim loại hình tròn, điển hình là hợp kim nhôm hoặc thép mạ crôm nhưng cũng có thể bằng sợi carbon và titan, có hình dạng cong theo ý muốn. Các lỗ có thể được khoan để luồn cáp điều khiển như phanh, ga và ly hợp. Cùm bắt giữ ghi đông nằm trên chảng ba trên hoặc bên trên của phuộc trước và có thể được tích hợp vào chính nó hoặc các phụ tùng riêng biệt. Mỗi đầu ghi đông có thể có một cục nặng để chống rung bằng cách cách ly tần số cộng hưởng của ghi đông so với tần số của động cơ. Sưởi tay nắm bằng điện có thể được trang bị để mang lại sự ấm áp cho người lái trong thời tiết lạnh.
Cỡ ghi đông
Có một số thông số kích thước được sử dụng trên hầu hết các ghi-đông xe máy:
- Chiều rộng từ tay nắm bên này đến tay nắm bên kia có thể thay đổi từ 770 đến 940 mm.
- Có thể chiều cao tăng trên chảng ba lên đến 610 mm trở lên, được gọi là “ape hangers” (tư thế treo của vượn), hoặc có thể hạ thấp một vài inch xuống bên bên dưới, được gọi là thanh “clubman” hay “clubman bar”.
- Pullback là khoảng cách tay nắm nằm phía sau vị trí lắp của chúng, có thể thay đổi từ 108 đến 432 mm.
- Đường kính khác nhau, thường là 7⁄8, 1 và 1 1⁄4 in (22, 25 và 32 mm), mặc dù các thanh quá khổ của 1 1⁄4, 1 1⁄2 và 1 3⁄4 in (32, 38 và 44 mm) có thể giảm xuống 1 in (25 mm) tại tay nắm để lắp được tay nắm và các điều kiển tiêu chuẩn.
Các loại ghi-đông
Ghi đông có nhiều loại được thiết kế cho các kiểu lái xe cụ thể:
- “Ape-hangers” — được tìm thấy chủ yếu trên những chiếc chopper, đây là những tay lái có chiều cao quá mức mà người lái phải với tới, do đó có tên gọi như vậy. Được đồn đại là ban đầu được tạo ra là để hỗ trợ người lái những chiếc xe mô tô không có hệ thống treo sau tự nhấc mình khỏi yên để tránh ổ gà, chúng cũng có thể giúp lái xe thoải mái hơn vì tay người lái gần bằng vai hơn. Tuy nhiên, nếu vị trí của tay cao hơn vai, chúng có thể gây tê tay, nhưng việc sử dụng khóa tay ga có thể giúp giảm bớt các triệu chứng đó. Một số khu vực có luật hạn chế chiều cao tối đa của loại ape hanger vì lý do an toàn.
- Beach — tương tự như thanh cruise, dốc ngược về phía người lái để tạo tư thế lái thoải mái.
- Buckhorn — tương tự như ape hanger, nhưng ngắn hơn và cong hơn (do đó trông giống như sừng của con hươu đực). Chúng đôi khi được gọi là “mini-apes” (vượn thu nhỏ), nhưng không phải vậy. Buckhorns có một vị trí tay khác với mini-apes. Đầu ghi đông trên Buckhorns được thiết kế góc chĩa vào và hướng xuống về phía người lái, vị trí tay của ape mini hướng ra ngoài và nằm ngang hơn. Một ví dụ điển hình về ghi đông buckhorn là loại trên Hellbike của Ghost Rider trong bộ phim “Ghost Rider” năm 2007.
- Clip-ons — phổ biến trên xe thể thao (sport), trong đó hai tay cầm ngắn riêng biệt được kẹp trực tiếp vào ống phuộc. Có thể điều chỉnh hoặc không điều chỉnh được, chúng có thể được lắp bên trên hoặc bên dưới chảng ba. Hai thanh riêng biệt này cũng có thể được gắn vào chảng ba trên và không thể điều chỉnh được.
- Clubman — tay lái một mảnh gắn trên chảng ba, vươn về phía trước với các đầu ghi đông hơi nghiêng về phía sau để người lái có tư thế lái thấp hơn và khom người hơn. Phổ biến trên các xe đua cafe racer ở Vương quốc Anh, các thanh Clubman đôi khi được gọi là “Thruxton bar” hoặc “Thruxton drop” (đường đua Thruxton); “Ace bar” (trường đua phía bắc Luân đôn – Ace Cafe).
- Cruiser — dài và dốc về phía sau xe máy để người lái có thể ngồi thẳng lưng.
- Drag — gần như thẳng ngang để tạo tư thế lái nghiêng về phía trước và khí động học.
- Motocross — motocross, off-road, and dual-sport loại ghi đông xe máy thông thường có các thanh dạng ống với một thanh giằng để chống lại lực xoắn.
- Z-bar — bất kỳ ghi đông góc nhọn nào có phần nhô thẳng lên dài hoặc ngắn, được chếch cao lên từ các điểm lắp và một lần nữa được tạo góc nhọn về phía tay nắm và khu vực điều khiển.
- T-bar – tương tự như các thanh ghi đông drag, nhưng được tích hợp sẵn các thanh nâng tạo ra hình dạng của chữ ‘T’. Điều này sẽ thay đổi tư thế lái từ thanh drag nghiêng về phía trước thành tư thế lái thoải mái hơn.